جاودانگى قرآن و لزوم تداوم نقش هدایت‌گرى آن در همه عصرها و نسل ها از یک سو و بروز تحولات شگرف در جامعه بشرى و پدیدار شدن پرسش ها، شبهات و نیازهاى جدید و نیز ایجاد تحولات عمیق فکری و اجتماعی در جوامع اسلامی و نیاز تعیین دیدگاه قرآن در جهت پاسخ‌گویی به این نیازها از سوی دیگر موجب گردیده تا مفسران در دو قرن چهاردهم و پانزدهم، گرایش جدیدی به نام گرایش اجتماعی را در تفسیر آیات قرآن کریم مدّ نظر قرار دهند.
گرایش اجتماعی یکی از گرایش‌های مهم و تأثیر گذار در دانش تفسیر قرآن کریم در دوره معاصر است. نقطه تمرکز این گرایش، تحول اندیشه مفسران از دیدگاه فردی و اخروی، به دیدگاه اجتماعی است. بر این اساس آنان در پی ارائه راه حل مشکلات مادی و معنوی جامعه در تفسیر قرآن هستند. مفسران معاصر با توجه به آگاهی و درک نیازهای عصر خود، پیام های قرآن را بیان نموده و به سؤالات و شبهات مخاطبان پاسخ می‌دهند.
نهضت بیداری جهان اسلام در سده چهاردهم و پانزدهم قمری، همراه با بازگشت به قرآن و تلاش‌های فراوان برای نگارش و ارائه تفسیرهای جدید قرآنی است که در آن مسلمانان با فهم و درک جدید از آیات، اصول فکری زندگی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود را از قرآن اخذ کردند. تفسیرنگاری در قرن چهاردهم متفاوت و متمایز شد و از دیدگاه فردی و اخروی به دیدگاه عرفی و اجتماعی متحول شد.
این گرایش که در قرون اخیر رونق زیادی گرفته است، در واقع تفسیر قرآن مبتنی بر نیازهای روز می‌باشد. این نوع از تفسیر تا حدّی از شیوه اسلاف خود فاصله می‌گیرد تا بر اساس یافته‌هایی از قرآن، به مباحث مورد نیاز جامعه خود بپردازد و مشکلات اجتماعی را حل نماید. در این شیوه، مفسرانی می‌توانند قدم بگذارند که در عین حال که نسبت به اصول تفسیر سنتی وفادار هستند، به علوم روز و مسایل اجتماعی نیز اشراف داشته باشند. جوهره این گرایش در ترویج نهضت اصلاحی و زدودن غبار عادت، تحریف، خرافه، رکود و رخوت از چهره دین و برانگیختن روح مبارزه و مقاومت و ایجاد هویت مستقل دینی در سایه معارف قرآن در جامعه است.
تفسیر با گرایش اجتماعی تفسیری است که می‌کوشد با کشف و ارائه پیام و هدایت قرآن در تمامی مسائل مرتبط با حیات – به ویژه مسائلی که در ساختن جامعه و اصلاح سیاست و اقتصاد آن دخیل است – علاوه بر درمان مشکلات و معایب آن، کفایت و صلاحیت قرآن برای هدایت انسان در دوره جدید را نیز اثبات کند. گرایش اجتماعی نگرش و اعتقاد به این اصل است که قرآن افزون بر پیام‌های فردی، قوانین و احکام اجتماعی دارد که باید آن‌ها را برجسته کرد. نگارنده این پژوهش در صدد است تا با مطالعه و بررسی تفاسیر معاصر، علل و زمینه‌های تاریخی و اجتماعی که موجب پیدایش گرایش اجتماعی در تفسیر شده است را استنباط و استخراج نماید. همچنین با توجه به اینکه این گرایش در دو قرن اخیر در تفسیر آیات قرآن کریم شکل گرفته، با مشخص نمودن سیر تطور آن، جریانات قابل توجه در تفسیر اجتماعی از جمله علم‌گرایی، عقل‌گرایی و … را بیان نماید.
گرایش اجتماعی یکی از گرایش‌های مهم و تأثیر گذار در دانش تفسیر قرآن کریم در دوره معاصر است. نقطه تمرکز این گرایش، تحول اندیشه مفسران از دیدگاه فردی و اخروی، به دیدگاه اجتماعی است. بر این اساس، آنان در پی ارائه راه حل مشکلات مادی و معنوی جامعه با استفاده از تفسیر قرآن هستند. مفسران معاصر با توجه به آگاهی و درک نیازهای عصر خود، پیام های قرآن را بیان نموده و به سؤالات و شبهات مخاطبان پاسخ می‌دهند.
علیرغم توجه و اقبال مفسران و قرآن پژوهان معاصر به گرایش اجتماعی، تاکنون مبانی اصلی آن به روشنی تبیین نشده است که نویسنده این پژوهش ضمن مطالعه و بررسی تفاسیر اجتماعی معاصر، مبانی نظری و کاربردی این گرایش را استخراج نموده است. در این رساله شاخص‌ترین تفاسیر اجتماعی که در دو قرن چهاردهم و پانزدهم توسط مفسرانی از مکتب تشیع و نیز اهل سنت به رشته تحریر درآمده‌اند، مورد بررسی قرارگرفته‌اند. تفاسیری مانند: المنار، مراغی، فی ظلال القرآن، المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج ، المیزان فی تفسیر القرآن، الکاشف، المبین، پرتوی از قرآن، نوین، نمونه، راهنما، مِنْ وحی القرآن و مِنْ هُدی القرآن.
در عرصه اندیشه‌های اجتماعی و جامعه شناختی، با اندیشمندان و متفکران و مفسران برجسته‌ای رو به رو هستیم که شناخت زوایای فکری آنان برای جوامع ضروری است. در بررسی این تفاسیر ابتدا شرح کوتاهی از زندگی فردی و اجتماعی مفسر آمده است سپس به بیان روش تفسیری وی و ویژگی‌ها و امتیازات آن‌ها پرداخته شد و گرایش اجتماعی در این تفاسیر یا در ضمن معرفی تفاسیر و یا در بخش جداگانه‌ای تحت عنوان اندیشه اجتماعی در تفاسیر معاصر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با مطالعه و بررسی هر یک از این تفاسیر و بستر شکل‌گیری آن‌ها، ضمن استخراج مبانی گرایش اجتماعی در تفاسیر معاصر، جریانات تفسیری نیز استخراج و ویژگی‌های هر یک از آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان نیز از مباحث ارائه شده نتیجه‌گیری شد و جهت انجام پژوهش‌های بعدی، پیشنهاداتی نیز ارائه گردیده است.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.