مقیم سرزمین آفتاب

“مقیم سرزمین آفتاب” با موضوع واکاوی حضور ایرانیان در ژاپن در ٢٢٣ صفحه،٣ بخش و فصول مختلف توسط دکتر حسین دیوسالار رایزن سابق فرهنگی ایران در ژاپن و دکتر بهمن ذکی پور استاد دانشگاه در ژاپن تالیف و از سوی انتشارات بین المللی الهدی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی منتشر شد.

دو کشور بزرگ ایران و ژاپن دارای سابقه تعاملات ١٣٠٠ ساله تاریخی و فرهنگی بر محور دوستی و توسعه همکاری­ها و همچنین تجربه ارتباطات رسمی و سیاسی بیش از ٩٠ سال هستند.

در این میان، موضوع ایرانیان مقیم ژاپن نیز جایگاه ویژه­ای دارد که فصل مهمی از ارتباطات دو کشور را در برگرفته و در زمانه­ای که رشد و توسعه اقتصادی ژاپن نیازمندی به نیروی کار را صد چندان می­نمود، زمینه ساز سفر تعداد زیادی از جوانان ایرانی گردید که یا ماندند و امروز بسیاری از آنان نقش­هایی را در حوزه­های اقتصادی، فرهنگی، علمی و اجتماعی در اختیار دارند و یا بازگشتند و کوله­باری از تجربه منحصر به فرد را سوغات این سفر نمودند.

با بررسی مطالعات و پژوهش­های مختلفی که در زمینه موضوعات مرتبط با ایران و ژاپن انجام شده است، علیرغم اهمیت مهاجرت ایرانیان به ژاپن که در دوره­ای می­توان آن را در صدر کشورهایی قرار داد که ایرانیان به عنوان مقصد سفر به آن می­نگریستند اما کمترین مطالعه و شاید بتوان گفت هیچ مطالعه­ای در مورد ایرانیان مقیم ژاپن صورت نگرفته و این مهم، خلاء جدی بود که باید برای آن تدبیر می­شد.

از این رو، با تمام مشکلاتی که از نظر فراهم آوردن منابع و خط سیر موضوع پیش رو قرار داشت فراهم آوردن کتابی با هدف واکاوی حضور ایرانیان در ژاپن ضروری می­نمود.

مسئله حضور ایرانیان در ژاپن، به خصوص در دو دهه هشتاد و نود میلادی، کم و بیش موضوع پژوهش­های اجتماعی و بعضا موضوع فیلم­ها، تئاترها و نمایش هایی نیز بوده­اند. به لحاظ پژوهش­های اجتماعی، ژاپنی­ها و در زبان ژاپنی دست بالاتر را داشته­اند و چند پژوهش مناسب در این زمینه صورت گرفته که در این کتاب نیز از آن­ها استفاده شده است، اما از نظر فیلم و تئاتر، ایرانی­ها موفق­تر عمل کرده­اند و چنان که در این کتاب به آن اشاره خواهد شد، آن­ها گاه در ژانر طنز و گاه در ژانر مستند به مسئله حضور یا مهاجرت ایرانیان در ژاپن پرداخته­اند، با این حال، این به آن معنا نیست که این دست از پژوهش­ها دارای کثرت هستند.

پژوهش­های صورت گرفته به زبان ژاپنی محدود هستند و بیشتر توسط ایران­شناسان ژاپنی علاقه­مند صورت گرفته­اند و پژوهش­ها به زبان انگلیسی یا زبان­های دیگر در این زمینه محدودتر و در این میان پژوهش­های صورت گرفته به زبان فارسی هم به زحمت به تعداد انگشتان دو دست می­رسد.

پژوهش­های صورت گرفته در مورد مسئله “حضور ایرانیان در ژاپن”، به طور مشخص، مقاله محور بوده و کار پژوهشی در قالب کتاب، انگشت شمار است.

اگر چه این پژوهش در غایت خود موضوعی اجتماعی را دنبال می کند و سعی دارد با تکیه بر آمارها و داده­های مختلف، تحلیلی از چرائی و وضعیت حضور ایرانیان در ژاپن ارائه نماید، اما، در ساختار خود سعی دارد از صرف توجه به مسئله “مهاجرت ایرانیان به ژاپن”، به ویژه در پس از انقلاب اسلامی، فراتر رود و در بستری تاریخی این مسئله را مطرح کند که چرا به یک باره ژاپن از مشروطه به این سوی برای ایرانیان اهمیت یافت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی پذیرای بیشترین نیروی کار ایرانی در ژاپن بود.

برای این منظور کتاب در بخش اول ابتدا نیم نگاهی به تاثیر فرهنگ ایران بر ژاپن داشته سپس به دوره قاجار وارد می­شود و می­کوشد ضمن اشاره به حضور چند ایرانی در ژاپن، بنیان این کتاب را پی­ریزی نماید.

در بخش دوم که دیگر روابط سیاسی- اقتصادی ایران و ژاپن قوام گرفته تلاش گردیده تا حضور ایرانیان در این کشور را در سه سطح روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی و میزان تعامل روشنفکران ایرانی با ژاپن را بیان نماید.

در بخش سوم ضمن در نظرگیری موارد فوق به مسئله مهاجرت ناگهانی ایرانیان به ژاپن و تبعات آن پرداخته است ضمن آن که در خصوص تلاش سفرا و رایزنان فرهنگی پس از انقلاب و برخی چهره های فرهیخته در این کشور نیز مطالبی ارایه شده است.

این کتاب تلاشی است در میان مطالعات تاریخی و اجتماعی که سعی دارد در حد توان دیدگاه جدیدی را در خصوص روابط دو کشور ارائه نماید.