زیبایی شناسی و مسائل هنراز دیدگاه ابوحیان توحیدی

زیبایی‌شناسی مجموعه روش‌ها و ابزارهای معرفتی است که به کمک آن می‌توان جهت‌گیری و گرایش انسان در برابر پدیده‌های جهان و جامعه را در چارچوب عقاید دینی بررسی کرده و آن را به صورت‌های مختلف، از رفتار روزانه تا انواع هنرها بیان کند. بنابراین اگر بخواهیم مفهوم زیبایی را در هر جامعه بررسی کنیم باید مجموعه روابط اجتماعی و فرهنگی را که نتیجه تکامل اجتماعی و تاریخی ‌آن جامعه است مطالعه نماییم. این تکامل نیز به نوبة خود با تاریخ، فرهنگ، سیاست، اقتصاد، آداب و رسوم و نظام اخلاقی و فکری و زیبایی‌شناسی آن جامعه مرتبط است.

نویسنده معتقد است آنچه که در کشورهای عربی و اسلامی درباره علم زیبایی‌‌شناسی مطرح شده همگی ترجمه یا متأثر از اندیشه‌های غربی در این زمینه است. وی تلاش کرده است با بررسی اندیشه‌ها و آثار «ابوحیان توحیدی» ادیب و فیلسوف قرن چهارم هجری اصول دانش زیبایی‌شناسی عربی را تحلیل کند. نویسنده حاصل مطالعاات خود را در این کتاب به یک مقدمه و پنج فصل تقسیم کرده است. در بخش مقدمه رابطه زیبایی‌‌شناسی با زندگی اجتماعی و اصول و مبانی اخلاقی، دینی و فرهنگی بررسی شده است. فصل اول نظریه معرفت و ماهیت زیبایی در اندیشه‌های «توحیدی» را بررسی کرده است. در فصل دوم نظریه‌ها و دیدگاه‌های «توحیدی» درباره ‌آفرینش هنری و رابطه میان «الهام و عمل» و «الهام و خلق اثری هنری» مورد مطالعه قرار گرفته است. در فصل سوم ذوق زیبایی‌شناختی «توحیدی» چه در زمینه درک زیبایی و چه در زمینه واکنش به آن، مورد بحث قرار گرفته است. فصل چهارم انواع هنرها از دیدگاه «توحیدی» و موضوع وحدت هنرها را بررسی می‌کند. فصل پنجم ادبیات و مسائل زیبایی‌شناسانه آن از دیدگاه «توحیدی» بررسی شده است.