معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: به گفته کارشناسان و استراتژیست ها، جنبش تندروی وهابیت که اخیرا با نام «داعش» پدید آمده است، نوعی عکس العمل به پیشرفت ایران و موقعیت جمهوری اسلامی در جهان اسلام است.
به گزارش روابط عمومی موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، دومین نشست تخصصی عصر فرهنگ ملل با عنوان «موقعیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام» با حضور سید محمدحسین هاشمی، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، صباح زنگنه، کارشناس مسائل خارمیانه و امور بین الملل و سید امیر موسوی، کارشناس مسایل فرهنگی و رایزن سابق ایران در سودان، عصر دوشنبه 19 آبان ماه، در سالن امیرخانی خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
این دومین برنامه از سلسله نشست های «عصر فرهنگ ملل» بود که با همکاری مؤسسه بین المللی الهدی و خانه هنرمندان ایران تا پایان سال برگزار خواهد شد.
هاشمی: پس از انقلاب، نمایندگی های فرهنگی ما در کشورهای دیگر 10 برابر شده است
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این نشست تخصصی درباره روابط فرهنگی و تعریف آن گفت: روابط فرهنگی همچون دیگر روابط حوزه بین الملل مانند مسائل سیاسی و اقتصادی، بین کشورها وجود دارد. ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران، روابط فرهنگی گسترده ای با کشورهای اسلامی و غیراسلامی از قبل از انقلاب اسلامی داشتیم که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جهت گیری های آن تغییر یافت.
سید محمدحسین هاشمی افزود: بعد از انقلاب، روابط فرهنگی ایران بیش از غرب، به سمت کشورهای اسلامی، شرقی و آفریقایی گرایش پیدا کرد. رایزنی های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به عنوان نماد ارتباط فرهنگی گسترش یافتند و از 8 یا 9 نمایندگی فرهنگی در زمان انقلاب، هم اکنون به 80 نمایندگی فرهنگی ارتقاء یافت که از این تعداد 34 نمایندگی ما در کشورهای اسلامی فعالیت می کنند. یعنی ما در بیش از نیمی از 57 کشور اسلامی، دارای نمایندگی فرهنگی و در نتیجه تعاملات و ارتباطات فرهنگی هستیم.
هاشمی همچنین با تأکید بر اینکه وقتی به روابط فرهنگی اشاره می شود، منظور، نمودی از یک موقعیت است و نه یک رخداد دوجانبه، سخنان خود را اینگونه ادامه داد: از سال های گذشته این طور گفته می شود که موقعیت فرهنگی زاییده مشترکات فرهنگ، مراودات دیرینه تاریخی کشورها و مشترکات تاریخی و حتی دینی است. حتی اگر در صحت این گفته ها تردید نکنیم، باید بپذیریم که این مقوله ها در دنیای کنونی تا حدی تأثیرات خود را از دست داده اند.
وی با بیان اینکه امروزه روابط فرهنگی کشورها بر پایه میراث فرهنگی تاریخی این کشورها نیست، اظهار کرد: کشورهایی هستند که تاریخچه ای پربار از نظر میراث فرهنگی و تأثیرگذاری فرهنگی دارند؛ اما موقعیت فرهنگی شان به حداقل رسیده است. در مقابل، کشورهایی که هیچ پیشینه تمدنی و فرهنگی ندارند به دلیل اقتدار سیاسی، رسانه ای و مالی در رأس تأثیرگذاری فرهنگی قرار دارند.
وی با اذعان به این نکته که فعالیت رایزنی های فرهنگی ایران در کشورهای اسلامی به معنای دارا بودن موقعیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این کشورهاست، گفت: بزرگ ترین چالش ما در روابط فرهنگی با کشورها، فراز و نشیب های سیاسی است. مثلاً ما در سال های گذشته ، روابط خوبی با مصر داشتیم. همین امر سبب شده بود که رابطه فرهنگی خوبی هم با این کشور داشته باشیم؛ اما حالا که روابط سیاسی با این کشور نداریم، امکان برقراری روابط فرهنگی با مصر وجود ندارد. هر چند که فرهنگ ایران در این کشور ریشه دوانده و مصر تنها کشور خارجی است که 5 هزار استاد تمام و 20 هزار دانشجوی زبان و ادب فارسی در مقاطع کارشناسی، فوق کارشناسی و دکترا دارد.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: طبیعی است که متصدیان امور فرهنگی در حوزه بین الملل همیشه تحت تأثیر روابط سیاسی باشند. به همین دلیل، تاکنون چند رایزنی ما در خارج از کشور، حداقل فعالیت را دارند؛ چون روابط سیاسی ما با آن کشورها دچار چالش شده است.
هاشمی افزود: از مواردی که متصدیان امور فرهنگی در حوزه بین الملل از آن رنج می برند، به تولید محصولات فرهنگی و هنری بازمی گردد. محصولات بسیار خوب و قابل عرضه ای در داخل کشور تولید می شود؛ اما به دلیل اینکه تولیدکنندگان این محصولات فرهنگی با حوزه بین الملل آشنا و همچنین به فکر تولید محصولات اختصاصی برای کشورها ـ چه از نظر زبانی و چه از نظر محتوایی ـ نیستند، عرضه این آثار با مشکل همراه است.
این چهره فرهنگی کشورمان در ادامه اشاره ای به وضعیت حال حاضر منطقه کرد و گفت: جنبش تندروی وهابیت که در سال های اخیر رشد کرده است، به زعم برخی از کارشناسان و استراتژیست ها، نوعی عکس العمل به پیشرفت ایران و موقعیت جمهوری اسلامی در جهان اسلام است. حال که جمهوری اسلامی ایران در اوج اقتدار سیاسی و علمی خود قرار دارد، دشمنان این نظام به دنبال مقابله با آن هستند.
وی تأکید کرد: دشمنان ایران اسلامی در منطقه در راستای شیعه هراسی و ایران هراسی، عنوان می کنند که ایران به دنبال شیعه کردن مسلمانان منطقه است؛ در حالی که میل جمهوری اسلامی ایران به شیعه کردن اهل سنت نبوده و نیست. ما پرچم وحدت برافراشته و با زبان تقریب سخن می گوییم.
صباح زنگنه: امروز ایران را به دموکراسی اش می شناسند، نه نفت و خاویار
در ادامه این نشست تخصصی، صباح زنگنه، کارشناس امور بین الملل در سخنانی در توصیف جهان اسلام گفت: جهان اسلام، مجموعه ای از ملت ها، کشورها و تجمعاتی است که در دایره بزرگ فرهنگی و تمدنی اسلامی شکل گرفته باشند. به هر حال، هر منطقه ای از جهان و هر انسانی که از آبشخور فرهنگ و تمدن اسلامی سیراب شده باشد، می توان آن را جزیی از جهان اسلامی قلمداد کرد.
وی افزود: فرهنگ ایران با آغاز تمدن ایرانی شروع شد و با توسعه قدرت سیاسی آن، فرهنگ ایرانی هم در مناطق مختلف جهان نفوذ پیدا کرد. برخی از چین، شبه قاره هند، آناتولی قدیم و کرواسی، شمال آفریقا، شبه جزیره عرب، یمن، تانزانیا، زنگبار، قلب آفریقا و … تحت تأثیر فرهنگ ایران بوده اند.
این کارشناس مسایل خاورمیانه ادامه داد: وقتی که قدرت سیاسی یک حکومت اوج می گیرد، ناگزیر است که قدرت اقتصادی خودش را برای تامین ابزارهای توسعه اش بالا ببرد. همچنین برای اقناع مردم تحت حکومتش باید قدرت فرهنگی اش را هم افزایش دهد. بنابراین حاکمان ایران هم به دنبال این بودند که با توسعه قدرت سیاسی خود، بر قدرت فرهنگی شان بیفزایند.
وی افزود: البته اکنون گسست هایی وجود دارد. ایران بعد از اسلام توانست اسلام را بپروراند. تقریباً تمام بزرگان مذاهب اهل سنت، فلاسفه، اطباء، مهندسان، معماران و … ایرانی بودند. این فرهنگ، تمدن را منتقل کرده و هند و پاکستان و کشورهای آسیای میانه تحت تأثیر فرهنگ ایران بوده اند؛ اما تأثیر و نفوذ آن در جهان عرب کم بود. مسئولان ما باید بتوانند علت این گسست را بیابند و برای آن راه حلی اتخاذ کنند.
این تحلیلگر سیاست خارجی در ادامه با بیان اینکه پیش از انقلاب، ایران را به نفت و خاویار می شناختند، گفت: حالا ایران با امام خمینی (ره)، اسلام، تحول، تغییر، دموکراسی و انتخابات شناخته می شود؛ با این حال نتوانستیم قدرت فرهنگی خود را بسط دهیم.
وی دلیل این اتفاق را این چنین بیان کرد: ایران پس از انقلاب اسلامی، به نوع دیگری با سیاست حاکم بر جهان سخن می گوید و همین موضوع چالش اصلی فرهنگ ایران است.
موسوی: از ظرفیت فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بهره ببریم
سیدامیر موسوی، کارشناس مسایل فرهنگی و رایزن سابق ایران در سودان، دیگر سخنران این نشست بود. وی در ابتدای سخنان خود با بیان این نکته که جایگاه فرهنگی ایران، قبل و بعد از انقلاب کاملاً متفاوت است، اظهار کرد: پیش از انقلاب، روابط فرهنگی بین المللی ایران، شامل یک رابطه محدود و آکادمیک می شد؛ اما بعد از انقلاب، مأموریت فرق کرد و روابط فرهنگی گسترده ای بین ایران و جهان اسلام برقرار شد.
وی با شاره به اینکه فعالیت های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران همواره از نوع نرم افزاری بوده است، گفت: عکس العمل کشورهای هدف، رفتارهای سخت افزاری در قبال فعالیت نرم افزاری جمهوری اسلامی ایران بود.
رایزن سابق ایران در سودان گفت: درست یک روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، یعنی در 21 بهمن سال 57، مردم سودان در خارطوم، به تأسی از حرکت انقلابی به راه افتاده در ایران، یک راهپیمایی میلیونی به راه انداختند. همان ایام در تونس تظاهرات گسترده ای علیه دیکتاتوری وقت در این کشور انجام شد. در عراق مخالفت ها در سراسر کشور تبدیل به قیام ملی شده بود. مردم پاکستان و مصر و تعدادی از کشورهای منطقه هم پیام انقلاب اسلامی را دریافت کرده و مخالفت هایی با حکام دیکتاتور خود داشتند. همین زنگ خطری بود برای آنها که نمی خواستند حکومتشان را از دست بدهند.
وی ادامه داد: بنابراین عکس العمل های آنها با رهبری عربستان سعودی در قبال ایران که به صورت نرم افزاری کار می کند، به شکل سخت افزاری است. آنها تکفیری ها را تجهیز کردند. ترور شهدای ما در عرصه فرهنگ توسط تکفیری ها به حدود 20 سال قبل و به زمان شهادت شهید گنجی می رسد.
موسوی با تأکید بر اینکه فعالیت فرهنگی ایران دینی و مذهبی نیست، افزود: در برنامه نمایندگی های فرهنگی ایران، بیش از 70 درصد فعالیت ها مربوط به برنامه های فرهنگی و هنری مانند سینما، کتاب، خطاطی و هنرهای مختلف است. کمتر از 5 درصد فعالیت این نمایندگی ها دینی و مذهبی هستند؛ اما تبلیغات دشمنان عکس آن را نشان می دهد و جمهوری اسلامی ایران را به این متهم می کنند که به دنبال شیعه کردن اهل سنت است.
این کارشناس مسایل خاورمیانه و جهان اسلام همچنین گفت: در یک دوره کوتاه، تبلیغات افراطیون وهابی و حرکت تکفیری ها علیه محبوبیت جمهوری اسلامی کارگر شد؛ اما در ماه های اخیر با انتشار جنایات داعش و مشخص شدن حمایت های پشت پرده عربستان، ترکیه و قطر از این جریان تکفیری، همچنین بیان منطق اعتدال جمهوری اسلامی ایران سبب شد تا وجهه جمهوری اسلامی ایران در منطقه بهبود یافته و به سمت روزهای اوج خود گام بردارد که برای تحقق آن نیازمند حرکت فرهنگی جدید با منش جدید است.
وی در پایان سخنان خود با اشاره به اهمیت فضای مجازی در ارتباطات کنونی جهان، بر استفاده از شبکه های اجتماعی برای انتقال فرهنگ و حتی راه اندازی مراکز بین المللی برای استفاده از این ظرفیت با هدف برقراری روابط فرهنگی تأکید کرد.
موسوی با ذکر خاطره ای از سفر عبدالعزیز بن عبدالله، فرزند پادشاه عربستان به تهران برای شرکت در اجلاس غیرمتعهدها گفت: من در خودروی شخصی عبدالعزیز نشسته بودم که از خیابان ولی عصر تهران عبور می کردیم. او دستور داد تمام خودروهای کاروان عربستان توقف کنند و با تعجب از من پرسید: «واقعاً اینجا تهران است؟» او از نشاط و شادابی مردم ایران تعجب کرده بود.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در پایان سخنان خود با بیان اینکه باید از فضای مجازی بیش از گذشته بهره ببریم، خاطرنشان کرد: اکنون وسایل ارتباطی مانند وایبر، فیس بوک و توئیتر در دنیا بسیار کارساز است و ما برای انتقال برخی پیام های ارزشمند نظام جمهوری اسلامی ناگزیریم از این وسایل و شبکه های اجتماعی استفاده کنیم و ظرفیت آنها را نادیده نگیریم.
دومین نشست تخصصی عصر فرهنگ ملل با موضوع «موقعیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام» شامگاه دوشنبه پس از دو ساعت بحث و تبادل نظر با پرسش حاضران و پاسخ سخنرانان پایان یافت.