پس از دو سال محدودیت های ناشی از کرونا، امسال نمایشگاه محدودیتهای اعمال شده در سال گذشته را کنار گذاشت و به روال پیشین خود برگشت.
هفتاد و چهارمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت از تاریخ 19 تا 22 اکتبر در محل نمایشگاه کتاب شهر فرانکفورت برگزار شد.این نمایشگاه که مهمترین و به نوعی بزرگترین و با قدمت ترین نمایشگاه کتاب در جهان به شمار می آید میزبان مهمانان و ناشران بسیاری از سراسر جهان بود. گرچه تعداد غرفه ها و ناشرین شرکت کننده افت نسبی نسبت به قبل از دوران کرونا داشت، اما بنا بر اظهارات مسئولین مرتبط، امسال برگزاری نمایشگاه یک موفقیت بزرگ در امر معرفی کتاب و نویسندگان سراسر جهان ارزیابی شد. مدیر نمایشگاه، یورگن بوس، در نشست افتتاحیه نمایشگاه گفت:
“هیچگاه دیدار حضوری به اهمیت امسال نبوده است. دیدار چهره به چهره از قطب‌بندی شدید می‌کاهد. چون وقتی انسانها یکدیگر را حضوری می‌بینند با نرمش بیشتری با هم صحبت می‌کنند. ما با شعار “ترجمه، ترجمان و تبادل” بر این باوریم که کتاب به یاری ترجمه، پشتیبانی از نویسندگان در تبعید و پیوند ایشان به بافتهای فرهنگی جهانی در ایجاد تفاهم لازم، نقش بزرگی ایفا می‌کند”.
نمایشگاه در روز نخست با سخنرانی دو نویسنده مشهور و محبوب اسپانیایی رسما افتتاح شد. در نمایشگاه امسال نزدیک به 7 هزار غرفه دار از 95 کشور جهان و بیش از 180 هزار بازدیدکننده در مدت پنج روز در این رویداد فرهنگی شرکت کردند.
نمایشگاه امسال بر شعار مشارکت مثبت، انگیزه قوی برای صنعت نشر و تغییر جامعه متمرکز بود. این نمایشگاه بار دیگر بر جایگاه خود به عنوان مهم ترین نقطه نشست بین المللی برای صنعت کتاب و رسانه تاکید کرد. طبق آمار داده شده از سایت رسمی نمایشگاه امسال 93000 نفر به عنوان بازدید کننده تجاری و 87,000 نفر به عنوان بازدید کننده خصوصی مهمان نمایشگاه بودند. ناشرینی از ۹۵ کشور جهان در سالن ها، مراکز ادبی و غرفه های کاری حضور داشتند. همچنین حدود ۶۴۰۰ برنامه رسانه ای به عنوان گزارش از نمایشگاه منتشر شد.
رویکرد سیاست زده نمایشگاه
نمایشگاه کتاب امسال بسیار سیاسی تر از همیشه بود و این موضوع بیش از هرچیز در سخنرانی ها و ارائه های این نمایشگاه مشهود بود. در پاویون گفتگوها، بخش عمده ای از برنامه ها به موضوعات سخنرانی های سیاستمداران، فعالان فرهنگی، نویسندگان و مترجمان تحت شعار “ترجمه، انتقال و بازخوانی” به بحث های در مورد اعتراضات در ایران، وضعیت مردم در اوکراین، افزایش تقسیمات در جامعه و مخالفان جنگ روسیه اختصاص داده شده بود. نمایشگاه کتاب امسال کانون توجه را بر ترجمه و مترجمان قرار داشت. حدود ۱۵۰۰ بازدیدکننده در مرکز بین المللی ترجمه به روی صحنه راه پیدا کردند تا در 30 رویداد مرتبط با حوزه ترجمه شرکت کنند.
یورگن بوس، مدیر نمایشگاه گفته است: «در میان وضعیت سیاسی فعلی جهان، که فضای ستمگرانه دارد، این نمایشگاه سیگنال های مهمی ارسال کرد: برگزاری جلسات بحث و سخنرانی در اینجا چون پادزهری برای مشکلات اخیر عمل می کند»
کارین اشمیت-فریدریشز، رئیس انجمن ناشران و کتابفروشان آلمان گفت: «نمایشگاه کتاب فرانکفورت جشن بزرگی از شور و شوق مردم به کتاب ها و دموکراسی بود.» او می گوید: «در راهروهای شلوغ و در جریان مناظره های سرزنده، می توان قدرت کتاب ها، شادی تجدید دیدارها و تمایل به تعامل سازنده با مسائل روز را به وضوح احساس کرد. – وضعیت اوکراین و ایران و موضوعاتی مانند تنوع و هماهنگی اجتماعی از بحث های داغ نمایشگاه بودند.”
سیاست زدگی نمایشگاه فرانکفورت و غرفه ملی ایران
نمایشگاه کتاب فرانکفورت به عنوان بزرگترین رویداد در حوزه کتاب در دنیا، از اعتبار علمی و فرهنگی و اجتماعی بالایی برخوردار است. اما مسئولین این مجموعه فرهنگی نیز همانند سایر احزاب و بخشهای سیاسی آلمان و اروپا، با اتخاذ رویکردی سیاسی و مغرضانه، شأن و جایگاه حرفه ای و تاریخی نمایشگاه کتاب را فدای سیاست بازی و رویکرد دوگانه غرب کردند.
در حالیکه خانه کتاب و ادبیات ایران با همکاری رایزنی فرهنگی در برلین، همچون سالهای گذشته مقدمات حضورگسترده در نمایشگاه را فراهم کرده بودند و رایزنی فرهنگی چندین برنامه برای اجرا در طول نمایشگاه تدارک دیده بود، اما مسئلین نمایشگاه کتاب فرانکفورت با اتخاذ سیاست ایران ستیزی و ظاهرا به بهانه دفاع از مردم ایران، با اعمال محدودیتهایی برای ایران و فراهم نیاوردن بستر لازم برای برپایی غرفه ملی، عملا مانع حضور ناشرین ایرانی در این نمایشگاه شدند، با این اقدام عملا مسئولین نمایشگاه با ادعای حمایت از مردم ایران، مانع حضور مردم ایران در نمایشگاه شدند. بنابراین (به جز یک مورد) هیچ ناشری از ایران در نمایشگاه شرکت نکرد.
اسپانیا مهمان افتخاری این نمایشگاه
با شعار “جوشش آفرینش”، کشور اسپانیا امسال میهمان افتخاری نمایشگاه بود و تنوع زبانی خلاقانه خود را به نمایش گذاشت. چهره های مشهور جهانی اسپانیایی مانند رزا مونترو، آرتورو پرز-رورت و فرناندو آرامباورو در فرانکفورت حضور داشتند و تلاش کردند تا به عنوان نمایندگان ادبی اسپانیا راه را برای روابط جدید در حوزه انتشار باز کنند. رزا مونترو در این باره می گوید: «ما به سنت بزرگ ادبی اسپانیا احترام نهاده و آوای جدیدی از ادبیات اسپانیا می شنویم. ما امیدواریم که روابط تازه ساخته شده و عمیق تر در فرانکفورت با خوانندگان، ناشران و دوستداران کتاب از سراسر جهان برای مدت طولانی به طول انجامد تا به نتایج ارزشمندی برسد.»
در بخش دیگری در غرفه اسپانیا واژه‌ها و اصطلاح‌های ترجمه‌ناپذیر اسپانیایی به زبانهای گوناگون بر صفحه‌ایی ظاهر می‌شد و در کنار آن دست الکتریکی خوشنویسی قرار داشت. دیدارکننده می‌توانست به شماره‌ای که بر دست دیده می‌شد، بیت دلخواهی از شاعری به زبان زادگاه خود از راه توییتر مخابره کند و آن دست این بیت را بر روی کاغذ می‌آورد.
مهمانان افتخاری سال آینده نمایشگاه کتاب فرانکفورت در سال 2023 کشور اسلونی و در سال 2024 ایتالیا خواهد بود.