مدیر انتشارات عرفان ضمن پرداختن به تاریخچه نشر در افغانستان گفت: ما از سال 1357 تا1371 نشر خصوصی مطلقاً نداشتیم تمام آثار در این دوران جنبه سیاسی و ایدئولوژیکی داشت و نشر خصوصی از دوره حکومت انتقالی رونق گرفت.
با توجه به اشتراکات قومی، تمدنی، زبانی، تاریخی و فرهنگی بین ایران و افغانستان، بازار کتاب های چاپ ایران در کشور افغانستان رونق خوبی دارد و کتاب های ایرانی در بین جامعه روشنفکر و قشر فرهیخته افغانستانی با استقبال خوبی مواجه شده است.
در این راستا با «محمد ابراهیم شریعتی» مدیر انتشارات عرفان که حدود بیست سال در حوزه نشر فعالیت دارد و از معدود مهاجران افغانستانی در ایران است که به این کار اشتغال دارد، گفت وگویی انجام شده است.
مدیر انتشارات عرفان در بخش اول گفت وگوی خود ابتدا به ساختار حوزه نشر در افغانستان پرداخت و گفت: ما در افغانستان دو تشکل در زمینه نشر داریم، یکی اتحادیه ناشران که سیاست های وسیعی دارد و دیگری انجمن تعاونی ناشران که برای ما است که بیشتر فعالیت های ما صنفی است.
وی در ادامه با اشاره به تاریخچه نشر خصوصی در دوره های مختلف چون دوره کمونیست ها و مجاهدین و طالبان اظهار داشت: در تمام این دوره ها حوزه نشر تحت تأثیر سیاست های حزبی و ایدئولوژی بود و در تمام این دوران ما چیزی به نام نشر خصوصی نداشتیم.
شریعتی خاطر نشان کرد: در واقع در دوران حکومت انتقالی یک بستر فرهنگی در جامعه بوجود آمد و نشر خصوصی در این دوران شروع به کار کرد و رونق گرفت که در این دوره، ناشران با سرمایه گذاری شخصی در این حوزه شروع به فعالیت کردند و در واقع حوزه نشر تنها حوزه ای است که در حال حاضر بدون پشتیبانی جامعه جهانی غرب مشغول به کار است.
مدیر انتشارات عرفان در بخش دیگری از این مصاحبه با اشاره به حادثه ریختن کتاب ها به رودخانه هیرمند گفت: حاکمیت در دوران انتقالی ، در جریان نشر خصوصی نه تنها به ناشران خصوصی کمکی نکرده بلکه سد راه آنها هم شده است، نمونه آشکار این مسئله ماجرای «کتاب شویی در رود خانه هیرمند» است که در آن حاکمیت بهترین کتابها را به دریا انداخت و دلیل آنها هم این بود که می گفتند این کتاب ها علیه حاکمیت ملی، امنیت ملی است.
آنچه در ادامه می آید، بخش اول گفت وگوی تفصیلی با «ابراهیم شریعتی» مدیر انتشارات عرفان است:
فعالیت انجمن ادبی کابل و انجمن تاریخ
مدیر انتشارات عرفان در ابتدا به تاریخچه نشر در افغانستان پرداخت و گفت: درافغانستان تا سال 1357 چیزی به نام نشر خصوصی وجود نداشت یعنی تا سال 57 که یک مقدار کتاب بیشتر رونق می گیرد بعد از شکست امان الله خان و روی کار آمدن نادر خان. در آن زمان انجمن ادبی کابل و به تبع آن انجمن تاریخ در افغانستان وجود داشتند.
شریعتی خاطر نشان کرد: انجمن ادبی کابل تقریبا تمام کتاب ها و مجلاتی که در کابل چاپ می شد را چک می کردند. انجمن تاریخ هم کتاب هایی که چاپ کرده به 130 عنوان نمی رسد، که این تعداد عنوان بهترین و مهمترین کتاب های تاریخ افغانستان در صد سال اخیر بوده است.
وی تأکید کرد: دراین زمان هر وزارت خانه ای در افغانستان مثل آموزش یا معارف ، وزارت خارجه و … برای خودش یک انجمن کتاب داشت.
کتاب هایی که در دوره کمونیست ها چاپ می شد، همه جنبه حزبی و ایدئولوژیک داشت
مدیر انتشارات عرفان گفت: سال 1359 که مصادف می شود با کودتای هفتم ثور (اردیبهشت) و روی کار آمدن حکومت کمونیست ها، در این برهه از تاریخ آنها همه چیز را به هم ریختند و در اولین اقدام خود، کتابخانه بیهقی که معروف ترین بنگاه انتشاراتی و پخش کتاب در افغانستان بود به کتابخانه ماکسیم گورکی تغییر نام دادند.
شریعتی تصریح کرد: کمونیست ها در کتابخانه بیهقی شروع کردن به تألیف آثار چپ از داستان گرفته تا شعر و کتاب های تاریخی و حتی ترجمه هایی که در روسیه نوشته می شد یا با همکاری انتشاراتی که در دوشنبه برای تاجیکستانی ها بودند.
وی ادامه داد: در آن زمان کمونیست ها تمام کتاب هایی که در انبارها و افغانستان توقیف شده بود، را آزاد کردند و در بازار فروختند و برخی هم آتش زدند.
تا سال 1371 مطلقا نشر خصوصی نداشتیم
شریعتی ادامه داد: کتاب هایی که در دوره کمونیست ها چاپ می شد همه جنبه حزبی و ایدئولوژیکی داشت و این روند تا سال 1371ادامه داشت و تا اینجا هم نشر خصوصی فراموش شده بود. فعالیت نشر خصوصی در این حد بود که کتاب دعا در پیشاور چاپ کنند و در افغانستان به فروش برسانند، به همین سبب ما تا سال 1371 مطلقا نشر خصوصی نداشتیم.
مجاهدین کتابهای کانون نویسندگان را از بین برد
مدیر انتشارات عرفان در ادامه به بررسی حوزه نشر در دوره مجاهدین پرداخت و گفت: سال 1371 که مجاهدین پیروز شدند و حکومت اسلامی در افغانستان به وجود آمد، مجاهدین تمام آثار باقی مانده از کمونیست ها از سال 57 تا 71 را از بین بردند.
وی افزود: مجاهدین چاپخانه هایی را که در آن زمان در افغانستان بود را بمباران کردند این اقدامات تخریبی می تواند هدفمند باشد یا نه. ولی آثار چپ مربوط به دوران کمونیست ها، مخصوصا کتاب هایی که کانون نویسندگان در افغانستان منتشر کرده بود و همه چپ بودند همه آنها به عمد جمع شد و از بین رفت.
شریعتی خاطر نشان کرد: بنابراین در دوره 2 سال حکومت مجاهدین، دوره آقای ربانی و قبل از آن، چون همه درگیر جنگ بودند فعالیت خاصی در زمینه نشر و حوزه کتاب صورت نگرفت.
فعالیت نشر می وند در پیشاور و نشر عرفان در تهران در دوره طالبان
مدیر انتشارات عرفان در خصوص اقدامات طالبان در حوزه نشر گفت: اگر در دوره های پیش، هر حکومتی کتابهای دوره ما قبل را از بین برد در این دوره، طالبان همه تألیفات دوره های پیش را از بین بردند.
شریعتی تأکید کرد: مجله آریانا که از سال 1321 تا سال 1357 مرتب چاپ می شد و دردوره مجاهدین تعطیل شده بود، در زمان حکومت طالبان فقط یک شماره چاپ شد.
وی ادامه داد: در این دوران دو انتشارات فعالیت داشتند یکی نشر «می وند» در پیشاور پاکستان بود، زیر نظر «نصیر احمد» و دیگری هم نشرعرفان که ما بودیم و در تهران فعالیت داشتیم و کتاب هایی را که با فضای ما متناسب بود منتشر می کردیم.
این فعال حوزه نشر خاطر نشان کرد: بنابراین بعد از مجاهدین، در دوره طالبان هم نشر خصوصی نبود نشری که کتاب چاپ کند و هنجارهای زیر چاپ را رعایت کندوجود نداشت.
نشر خصوصی در دوره حکومت انتقالی شروع به کار کرد
شریعتی در بخش دیگری از سخنانش به تشریح حوزه نشر در دوره حکومت انتقالی پرداخت و اظهار داشت: روی کار آمدن حکومت انتقالی کرزی به مثابه انفجار یک بمب درجامعه افغانستان بود که باعث بوجود آمدن یک فضای باز سیاسی شد.
وی تأکید کرد:همه حس کردند جای فرهنگ در این جامعه خالی است و NGOهای مختلف در افغانستان شروع به فعالیت کردند، کتاب فروش هایی که قدیم در کابل بودند اینها یکدفعه وارد عرصه نشر شدند وکتابفروشی رونق گرفت.
مدیر انتشارات عرفان ادامه داد: در زمان حکومت آقای کرزای اوج کار فرهنگی درصد سال تاریخ معاصر افغانستان بود. همانطور که گفته شد از زمان 57 تا 71 سیاست های ایدئولوژی و سیاسی خصوصا از نوع چپ بر فضای کتاب و حوزه نشر حاکم بود ولی از زمان حکومت انتقالی همه چیز آزاد شد و کتابهایی با ایدئولوژی چپ و غیر چپ روانه بازار کتاب شد.
شریعتی تأکید کرد: در این دوره مجالی برای کارهای جدی فرهنگی پیدا شد هر چند خود کرزای در مهیا کردن این بستر چندان نقشی نداشت ولی خود همین بستری که در افغانستان به وجود آمد باعث شد که همه در حوزه نشر شروع به فعالیت و رشد کنند و بدین ترتیب نشر کتاب آغاز شد.
این فعال حوزه نشر در ادامه به مهمترین عوامل بسترساز فرهنگی در این برهه زمانی چون آمدن حکومت انتقالی، بوجود آمدن فضای باز سیاسی، آمدن نیروهای خارجی و خصوصا مجوز نخواستن پرداخت و گفت: تا قبل از این فضا، همیشه کتاب تحت نظارت دولت چاپ می شده است و اگر کسی می خواست کتابی در افغانستان چاپ کند باید از وزارت اطلاعات و فرهنگ و اداره مستقل مطبوعات که مربوط به حاکمیت بوده مجوز می گرفت و بخاطر چنین سیستم و روندی اکثر اوقات مجوز صادر نمی شد.
در حوزه کتاب ناشران در افغانستان بدون پشتیبانی غربی ها فعالیت می کنند
مدیر انتشارات عرفان خاطر نشان کرد: ما در شهرهای مختلف انتشارات مختلف داریم مثلا در هرات انتشارات ابدالی، احراری و قرن را داریم. در واقع در هر شهر متناسب با اوضاع آن شهر انتشارات مختلف داریم جالب اینجاست که خود ناشران با سرمایه شخصی خودشان شروع به فعالیت کردند.
شریعتی افزود: رادیو، رسانه، تلویزیون و مجلات اینها با پولNGO ها به وجود آمدند ولی در حوزه کتاب این خود ناشران هستند که با سرمایه گذاری خود و بدون پشتیبانی اروپا و جامعه جهانی غرب این کار را انجام می دهند. تقریباً 370 مجله، هفته نامه و دو هفته نامه داریم و بیش از 40 الی 50 شبکه کابلی و غیرکابلی یا رادیوهایی که در سراسر افغانستان فعالیت می کنند اینها همه از NGOمختلف پول دریافت می کنند که وابسته به اروپا و آمریکا هستند.
در «کتاب شویی رودخانه هیرمند» حاکمیت بهترین کتاب ها را به دریا انداخت
مدیر انتشارات عرفان با بیان اینکه حاکمیت در این دوران، در جریان نشر خصوصی نه تنها به ناشران خصوصی کمکی نکرده بلکه سد راه آنها هم شده است، تصریح کرد: نمونه آشکار این مسئله ماجرای «کتاب شویی در رود خانه هیرمند» است که در آن حاکمیت بهترین کتابها را به دریا انداخت و دلیل آنها هم این بود که می گفتند این کتاب ها علیه حاکمیت ملی، امنیت ملی است.
شریعتی در ادامه گفت: این واقعه چون در آن دوران هم ایران و هم افغانستان درگیر انتخابات بودند در داخل این دو کشور بازتاب نداشت ولی بازتاب خارجی آن در خارج از ایران و افغانستان فراوان بود.
حدود 10 الی 15 ناشر خوب و فعال در افغانستان داریم
شریعتی افزود: در زمان آقای کرزی پروانه نشر خصوصی نمی دادند، در 2 الی سه سال گذشته بعد از رایزنی ها و مذکرات صورت گرفته پروانه نشرخصوصی صادر شد. از زمان آقای کرزی که نشر خصوصی شروع به فعالیت کرد ما حدود 10الی 15 ناشر خوب در افغانستان داریم از جمله نشر خیبر، مستقبل ، امیری، عرفان، تاک و اخیرا هم نشر زریاب فعال شده است.
منبع: خبرگزاری فارس