حجت الاسلام والمسلمین محمد اسدی موحد در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا ضمن تسلیت فرارسیدن ۱۴ خرداد سالروز عروج ملکوتی امام خمینی (ره) و ایام سوگواری این ایشان و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای گلگون کفن ۱۵ خرداد، این قیام را سر آغاز تحوّلات و دگرگونی‌های شگفت‌آوری برشمرد که به حق می‌توان از آن به عنوان «یوم اللّه» نام برد.
وی ادامه داد: بی تردید هیچ دگرگونی و انقلابی بی‌ریشه و علت پدید نمی‌آید و بسترها و عواملی در شکل‌گیری آن مؤثر است. بازکاوی عوامل پیدایش نهضت پانزده خرداد ـ به عنوان مقدمه و طلیعه انقلاب شکوهمند اسلامی ـ نیز نیازمند بررسی علل و پیش زمینه‌های مختلفی است که باید هم از بعد مادی ظاهری این علل را در نظر گرفت و هم از بعد باطنی و معنوی؛ در واقع عوامل پیدایش این نهضت به جریان‌های پیش از این نهضت بر می‌گردد که طبعاً نمی‌توانست برای همیشه از طرف جامعه ایرانی بدون عکس العمل بماند. به گفته شهید مرتضی مطهری: «این نهضت، نهضتی است از تیپ نهضت پیامبران؛ یعنی، برخاسته از خود آگاهی یا خدا آگاهی است.
مدیر عامل موسسه فرهنگی و هنری انتشارات بین المللی الهدی با اشاره به فلسفه و هدف قیام پانزده خرداد ، گفت: خاستگاه قیام ۱۵ خرداد از نقش و جایگاه روحانیّت شیعه در جامعه ایران و پیروی مردم از آنها ناشی می‌شود. زیرا روحانیّت مبارز انقلابی به دلیل سیاست‌ها و برنامه‌های ضد اسلامی سلسله قاجار و خاندان پهلوی، توده‌های مردم مسلمان ایران را علیه آنها بسیج کردند و در طول این مدت، درک شیعه از مسایل سیاسی بتدریج دچار تحوّل شد و با سیاسی شدن افکار عمومی مردم، روحیه مبارزه‌جویی با نظام‌های طاغوتی در سرلوحه حرکت‌های آنها قرار گرفت و سرانجام نهضت پانزده خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی، به وقوع پیوست و پایه‌های رژیم سلطنتی پهلوی را متزلزل کرد.
حجت الاسلام اسدی موحد افزود: به عبارتی در همه این جنبش‌های سیاسی و اجتماعی روحانیّت مبارز شیعه نقش اصلی را برعهده داشت و این قیام با تلاش‌های مجدّانه امام خمینی(ره) روی داد.
عوامل، بسترها و زمینه‌های شکل گیری قیام پانزده خرداد
این پژوهشگر فرهنگی عرصه بین المللی در ادامه، ارائه پی در پی طرحها و لوایح غیر اسلامی و دین ستیزانه؛ اسلام ستیزی رژیم و کم رنگ کردن آموزه ها و دستورات دینی؛ ایجاد فشار و اختناق و تحوّلات آمرانه؛ نادیده گرفتن مرجعیت و قدرت رهبری دینی؛هتک احترام مرجعیت؛ به خصوص امام خمینی (با دستگیری ایشان) را از بسترهای قیام ۱۵ خرداد برشمرد.
وی ترویج تدریجی و آرام ارزشهای غربی برای به حاشیه راندن دین؛برگزاری انتخابات فرمایشی و ایجاد مجالس مطیع (در واقع کم رنگ کردن قانون اساسی)؛ قبضه مطلق قدرت و نادیده گرفتن نظرات روحانیون و مردم؛ محک زدن قدرت مذهبی مردم و بررسی امکان حذف این نیروی اثرگذار و تهدید علما؛ غائله سازی عمدی و ایجاد اختلاف بین مردم؛تحریکات شدید عوامل رژیم علیه اسلام گرایان و اتهامات ناروا (چون ارتجاع سیاه و پیوند با خارج و…) علیه آنان و سرکوبی شدید اعتراضات مردمی؛ از جمله حمله دَدمنشانه به فیضیه را از دیگر عوامل، بسترها و زمینه‌های شکل گیری قیام پانزده خرداد برشمرد.
حجت الاسلام اسدی موحد افزود: در واقع مهم ترین عامل شکل دهنده نهضت ۱۵ خرداد، احساس و باور عمیق توده های مردم درباره دین ستیزی، ارزش ستیزی و به حاشیه راندن دین از یک طرف، و حاکم کردن ارزشهای مرده و منحط غربی و غیر دینی از طرف دیگر بود؛ یعنی، درخواست عمومی مردم برای اصلاح و دگرگونی در ناهنجاریها و کژتابی های فکری، اخلاقی و دینی ای که داشت شکل می گرفت.
به گفته وی، از نظر باطنی و درونی، علّت اصلی نهضت ۱۵ خرداد بازیابی هویت اسلامی ایران و تلاش در جهت حاکمیت ارزشهای اخلاقی و دینی بود. با این حال می توان عوامل تکوینی و شکل دهنده آن را به شمارش در آورد.
نقش امام خمینی (ره) در قیام ۱۵ خرداد
رایزن سابق فرهنگی ایرنا در تونس در ادامه سخنان خود با اشاره به نقش امام راحل بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در قیام پانزده خرداد، اظهار داشت: امام خمینی (ره)، در مقام مرجع و رهبری روشن ضمیر، تهاجم فکری و فرهنگی دشمنان اسلام را در زمینه‌های گوناگون به خوبی دریافته بود و برای زدودن آثار آن می کوشید.
وی افزود: تبلیغات فرهنگی رژیم شاه، آسیب‌هایی چون جدایی دین از سیاست؛ سرکوب اسلام؛ معرفی مکتب های پوشالی و انحرافی و فریبنده و دعوت مردم به آنها؛ ایجاد خودباختگی فرهنگی و ناامیدی از فرهنگ اسلامی؛ محو معنویت از جامعه؛ ایجاد سلطه فرهنگی و گسترش برتری باورهای غربی؛ ایجاد و گسترش روشن فکری غربی؛ پاشیدن بذر نفاق میان مسلمانان؛ ایجاد شکاف و تفرقه میان حوزه و دانشگاه؛ ترویج فساد اخلاقی و مانند آن را در پی داشت.
مدیر عامل موسسه فرهنگی و هنری انتشارات الهدی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در ادامه گفت: سلطه عوامل استعمار و دولت های وابسته، آسیب های جبران ناپذیری بر فرهنگ کشور وارد می کرد که امام خمینی (ره) آنها را در دو مقوله «تلاش برای حذف اسلام و اسلام شناسان از سر راه منافع استعمار» و «ایجاد نظام آموزش استعماری» دسته بندی کرد و با تلاش مجددانه خویش، علیه دشمنان به پا خواست.
امام خمینی (ره)، در مرحله اول مبارزه خود، درصدد پیشگیری و کنترل حرکت های ضد مذهبی رژیم شاه برآمد، ولی هنگامی که این رژیم، تهاجم همه جانبه خود را علیه حضرت امام و پیروانش آغاز کرد، شیوه دیگری برای مبارزه برگزیده شد که رویارویی با اصل نظام شاهنشاهی بود.
وی اضافه کرد: انگیزه دیگر امام، مبارزه با صهیونیسم جهانی و عوامل داخلی آنها و پاسداری از احکام اسلام و قرآن و حفاظت از استقلال کشور بود. جلوگیری از نفوذ بیشتر اعضای فرقه ضاله بهائیت که ستون پنجم اسرائیل در ایران بودند، نیز از دیگر اهداف امام بود.
این کارشناس مذهبی خاطرنشان کرد: اهداف اصلی امام خمینی ره)، حاکمیت قوانین اسلام و اجرای شریعت اسلامی و قطع زنجیرهای وابستگی کشور از کشورهای استعمارگر و استکباری امریکا و اسرائیل بود. خلع مهره های داخلی بیگانگان و براندازی اصل نظام شاهنشاهی و جایگزینی حکومت اسلامی، برای تحقق اهداف نهضت ضروری بود که امام کوشش برای تحقق این اهداف را سرلوحه مبارزات خود قرار داده بود.بنابراین، نیروهای مذهبی که از امام خمینی پیروی می‌کردند، با انگیزه اولیه مخالفت با دستگیری امام خمینی ره) و انگیزه های اصلی دفاع از دین اسلام و ارزش ها و احکام آن، در قیام ۱۵ خرداد شرکت کردند و اهداف رهبری نهضت را که در طول دو سال مبارزه ۱۳۴۲ ـ ۱۳۴۱) بیان شده بود را پیگیری کردند.